Czy materiał, kształt, kolor, albo tekstura naczynia mogą wpływać na odczuwanie smaku kawy?

Pijąc kawę często nie zdajemy sobie sprawy, jak wiele czynników wpływa na jej odbiór. To jak postrzegamy jej smak jest uwarunkowane przez sposób, w jaki nasz mózg łączy różne bodźce w całe doświadczenie. Co ciekawe, wpływ na to mają nie tylko nasze kubki smakowe, ale również wzrok, zapach i zmysły dotykowe.

Wspaniała filiżanka kawy to jedna z prostych przyjemności życiowych. Ten delikatny aromat, gdy podnosisz filiżankę z kawą, ten pierwszy łyk, gdy po raz pierwszy wchłaniasz nuty smakowe… Dla miłośników kawy te chwile są ważne. Okazuje się, że doświadczenia można wzmocnić, starannie dobierając filiżankę kawy.

Materiał naczynia a smak kawy

Materiał, z którego wykonana jest filiżanka ma bezpośredni wpływ na smak kawy, w tym na jej zdolność do utrzymywania wysokiej temperatury. Właściwości poszczególnych materiałów będą miały zatem znaczący wpływ na końcowy smak napoju.

Przyjrzyjmy się właściwościom kubków z różnych materiałów:

Papierowy

Papierowe kubki, używane najczęściej jako naczynie jednorazowe, są zmorą dobrej kawy. Papier jest bardzo nasiąkliwy i pochłania smaki i zapachy z zewnątrz. Pod wpływem wyższej temperatury może zacząć wydzielać zapachy, które przenikają do napoju i zakłócają jego smak.

Plastikowy

Plastik może wydawać się doskonałym wyborem ze względu na niewielką wagę i wygodę, ale z czasem może łatwo wchłaniać zapachy i smaki, powodując zniekształcony smak kawy. Spróbuj umieścić plastikowy kubek np. w szafce z przyprawami na kilka dni, a już niedługo będziesz czuć te przyprawy w swojej kawie.

Stal nierdzewna

Mimo że stal nierdzewna jest niezawodnym materiałem na kubki do kawy wielokrotnego użytku na wynos, to jednak ma potencjał nadawania smaku kawie. Ponadto w kawie znajdują się substancje chemiczne, które dziwnie reagują z metalami, przez co można doświadczyć nieco zniekształconego smaku.

Szkło

Szkło ma neutralny smak, więc nie zakłóca naturalnego smaku i aromatu kawy. Ten materiał nie jest jednak najlepszym izolatorem, więc kawa może dość szybko ostygnąć w szklanym naczyniu. Wyjątek stanowią szklanki o podwójnych ściankach. 

Ceramika

Ceramika jest materiałem, który ani nie pochłania, ani nie nadaje smaku, co sprawia że kawa ma szansę ujawnić swój prawdziwy smak i aromat. Kubki i filiżanki ceramiczne, zwłaszcza te o grubszych ściankach, dobrze utrzymują ciepło, dzięki czemu kawa zachowuje swoją temperaturę na dłużej. 

Kształt naczynia i jego wpływ na smak i aromat kawy

Pewien eksperyment przeprowadzony w Brazylii dowiódł, że kształt naczynia ma znaczący wpływ na odbiór smaku kawy. Okazało się, że kształt naczynia potrafi uwydatniać niektóre smaki i aromaty, a inne nieco przytłumić.

Uczestnikom podano kawę w filiżankach w kształcie tulipana, konwencjonalnych filiżankach, które otwierają się szerzej u góry, oraz filiżankach podzielonych z bulwiastą dolną połową i otwartą górą. Wyniki były następujące: wyraźnie silniejszy aromat w kubku tulipanowym oraz znacznie bardziej intensywną słodycz i kwasowość w kubku dzielonym. 

Na rynku akcesoriów do kawy zaczynają się już pojawiać specjalne serie kubków, które mają na celu uwydatniać pewne smaki i aromaty w kawie. 

Tim Wandelboe – seria „Figgjo Oslo Cups”

Tim Wandelboe, znany norweski producent kawy speciality oraz akcesoriów kawowych, stworzył serię naczyń o nazwie Figgjo Oslo Cups. W jej skład wchodzą 3 rodzaje filiżanek – Tulip, Split i Open – wszystkie stworzone w celu zwiększenia doznań związanych z piciem kawy.

Producent opisuje je w ten sposób:

„Tulip” (Tulipan) przeznaczony jest do kaw o niższej kwasowości, takich jak typowe Burbony z Salwadoru, Brazylii czy kawy indyjskie. Filiżanka w kształcie stożka uwydatnia bardziej ziemiste aromaty i sprawia wrażenie bardzo słodkiej kawy, ponieważ płyn wchodzi do ust wąskim strumieniem i uderza w środek języka.

„Split” (Podzielona) przeznaczona jest do kaw o intensywnych owocowych i kwiatowych aromatach oraz jasnej kwasowości. Zazwyczaj używamy tych filiżanek do naszych kaw kenijskich i etiopskich. Unikalna konstrukcja wzmacnia aromaty, gdy czujesz zapach kawy w filiżance, a szeroki kształt sprawia, że płyn dostaje się do ust z szerszym rozłożeniem, dzięki czemu wyraźniej wyczuwasz kwasowość.

„Open” (otwarty) to bardziej wszechstronny kubek. Klasyczny kształt litery U to wybaczający kształt, jeśli chodzi o równowagę smaku, ale ma zdolność intensyfikacji aromatów, gdy poczujesz zapach kawy. Zwykle używamy tych filiżanek do kaw o owocowym charakterze i średnio intensywnej kwasowości. 

Loveramcs – seria „Brewers”

Kolejny producent, firma Loveramics, stworzyła serię naczyń “Brewers”. Znajdziemy w niej 3 rodzaje tzw. “tasting cusp”: Nutty, Floral i Sweet. Wszystkie one mają uwydatniać nieco inne cechy danej kawy. 

Kubek tulipanowy nazwany “Nutty”, jest polecany do serwowania cappuccino, a kształt naczynia ma pomóc wydobyć z kawy orzechowe aromaty.

Kubek otwarty nazwany “Floral” swą nazwą sugeruje, że kształt tej filiżanki pomaga uwydatnić nuty kwiatowe w kawie.

Kubek prosty o nazwie “Sweet”, ma pomóc wyciągnąć z kawy maksimum słodyczy.

Kolor naczynia a postrzegany smak kawy

To, że kształt naczynia może wpływać na jego smak nie było pewnie aż tak dużym zaskoczeniem. Znana jest powszechnie różnorodność kieliszków do różnych rodzajów wina, czy też mocniejszych alkoholi jak np. whiskey czy brandy. 

Czy kolor naczynia również może mieć wpływ na to jak postrzegamy smak napoju?

Jakkolwiek absurdalnie to nie brzmi, okazuje się, że tak!

Ernest Richter i badanie z 1964 roku

Już w 1964 roku Ernest Richter, znany jako „ojciec badań motywacyjnych”, przeprowadził pionierskie badanie, które wykazało, że kolor naczynia ma duży wpływ na to, jak postrzegamy smak kawy. Uczestników poproszono o opisanie smaku kawy podawanej z czterech dzbanków o innym kolorze (brązowy, czerwony, niebieski lub żółty). Wyniki były następujące:

• 73% stwierdziło, że kawa podana z brązowego pojemnika była „za mocna”.
• 84% kobiet sugerowało, że kawa w czerwonym dzbanku była bogata i pełna.
• Aromat kawy z niebieskiego dzbanka oceniono jako łagodniejszy.
• Kawa z żółtego dzbanka wydawała się pochodzić ze słabszej mieszanki.

W rzeczywistości kawa we wszystkich czterech dzbankach była taka sama. 

Fabiana M. Carvalho i Charles Spence i badanie z 2019 roku

Kolor naczynia był również przedmiotem badania przeprowadzonego przez Fabianę M. Carvalho i Charlesa Spence’a w 2019 roku w Brazylii. W badaniu udział wzięło 457 konsumentów, którym podano dwa rodzaje kaw o skrajnie różnym profilu smakowym: klasycznej słodkiej kawy brazylijskiej oraz kawy kenijskiej o wysokiej kwasowości. Kawy podano w ceramicznych filiżankach w 4 kolorach: różowym, żółtym, zielonym i białym.

Badanie wykazało, że słodkie kawy lepiej smakowały uczestnikom w różowej filiżance, a kwasowe smakowały lepiej w zielonej. Gdy podano kawy odwrotnie, uczestnicy ocenili obie kawy mniej korzystnie jeśli chodzi o ogólną smaczność napoju. 

Okazuje się, że nie działa to w ten sposób, że w różowej filiżance każda kawa będzie mniej kwaskowa, a bardziej słodka. Wręcz przeciwnie, kenijska kawa podana w różowej filiżance wydała się uczestnikom badania jeszcze bardziej kwaskowa, niż była faktycznie.

Wynika to z oczekiwań, które zderzają się z rzeczywistością. 

Badani oczekiwali w różowej filiżance słodkiej kawy, a w zielonej – kawy kwasowej.

Kiedy oczekiwania pokrywały się z rzeczywistością, ogólne doznanie smaku było korzystne. Kiedy z kolei oczekiwania były sprzeczne z rzeczywistością, nieoczekiwany efekt działał na niekorzyść doznania i w odczuciu ogólnym kawa była postrzegana jako mniej smaczna.

Tekstura naczynia a postrzegany smak kawy

W kwietniu 2020 w czasopiśmie naukowym Food Quality and Preference ukazało się badanie tekstury, w którym łącznie wzięło udział 231 uczestników.

W dwóch głównych badaniach, jednym dla konsumentów-amatorów i jednym dla profesjonalistów (Q-graderów), podawano różne próbki kawy speciality w gładkich lub chropowatych ceramicznych filiżankach.

Certyfikowani Q-graderzy postrzegali kawę jako bardziej kwasową, gdy pili ją z nierównej filiżanki. Konsumenci-amatorzy postrzegali kawę jako słodszą, gdy pili ją z gładkiej filiżanki. Obie grupy zinterpretowały posmak jako „wytrawny”, gdy piły kawę z nieoszlifowanej filiżanki.

Podsumowanie

Wszystkie te badania pokazują, że postrzeganie smaku kawy jest zależne od bardzo wielu czynników. Na naszą ocenę wpływa nie tylko jakość samej kawy, czy sposób jej zaparzenia, ale również sposób podania. 

Wybór takiego, czy innego kubka do kawy co prawda nie zawsze faktycznie zmienia smak kawy, ale niektóre cechy naczynia takie jak kształt, kolor, czy tekstura mogą znacząco wpłynąć na nasze postrzeganie jej smaku.